Paihteliana Chanchin
*Paihteliana Chanchin*
Kapkhawvunga chanchin hi hmanah FB group ah ka post tawh a, mahse a kimchang lo deuh a, ka post nawn leh a ni e.
Zofate khawvela mi chak leh palian ber, Mizo history-a hming dai tawh lo tur Paihteliana tia kan hriat thin hi a hming tak chu, ‘Kapkhawvunga samte’ (Vaiphei samte) a nia. Kum 1904-a piang ni-a hriat a ni.
Kapkhawvunga pa chu Lamzathanga samte a ni a, a nu chu Khawlniangi Songput hnam a ni. Chin hills (Burma) a Lunglenpi bula Bualtal khuaah a piang a; pianpui unau hmeichhia pathum a nei a, amah hi a upa ber dawttu leh an unau zinga mipa awm chhun a ni.A pa Lamzathanga Samte hian kum 1910-ah vanduaithlak takin a boralsan hlauh mai a. A pa thih leh Mautam țampui chu a innang zui ta si a, an khawsak chu a harsa hle mai.
Kum 1911-ah ei leh bar a ziaawm deuh ringin Manipur ram, Lungthul khuaah an pem ta ngawt mai a. Lungthul khuaah chuan fahrah naupang rethei tak niin a nu chuan a hmeithai pui ta a. Amah hi naupang thang mawh tak, tuana-saruhkhel an tih ang chi hi a ni a; mahse, kum 15 atanga kum 17 bawr a lo nih chuan thawklehkhatah hmuh theih khawp leh mite mak tih khawpin a lo thanglian ta thut mai a. A hmaa a mutna thin khumah te chuan a mu leng ta hauh lo mai a ni. A han puitling phei chu a san lam ringawt pawh ft.7 a ni a. A tawng zawng phei chuan tawng ruk chuanga sang ni a. A dar pharh lam hi ft-3 a ni a. Sum kua laia lian a ni. A taksa a len em avang hian ft.7 zet nimahse a lang sang lutuk lo hial zawk a. A palenna hi mite hmuhnawm tih leh hrilhfak a tling a, an en huai huai mai thin. www.zolinks.com
Hetia a rawn țhan vakna chhan hi a mak ang reng hle a. An sawi danin, a hringtu-nu in sazu var ruh nei lo hi a man a, a hem hmin sak a, a eizo ta vek mai a, chu mi a ei atang chuan a rawn thanlen phah ni te’n an sawi thin a ni.
Kapkhawvunga chuan nupui atan Theigotang khaw nula Nemkholuani a nei a, rei vak lo an inneih hnuah an ințhen leh ta mai a. A nupuiin a țhenna chhan nia an sawi chu amah Kapkhawvunga awm loh hlan hian mi tuten emaw,” I pasal hi dawl ang maiin a țhang uak uak mai a, nakinah i la hmeithai ngei dawn a ni,” tiin an lo hrilh a, chu vanga a nupui Nemkholuani chuan țhen ta niin an sawi a ni.
A nupuiin a then tak hnu chuan a nu nen khawhar takin an awm a, Lungthul khuaah kum 15 vel an awm hnuin a nu chuan a boralsan ve leh ta a. Tin, a hringtu-nu in a boralsan hnuah chuan Singhat khuaah a pem a, chutah chuan ‘Letngaii’ Nupui atan a nei leh a ni. Ani nen hian fanu pakhat an nei a; mahse, vanduai thlak takin an fa churei lo teah a boral ta a. Singat khuaah hian kum nga an awm hnuin, Lingsiphai (hlingsiphai) khuaah a insawn a. Heta an awm lai hian a unaunu (A farnu) Vaihentingi pawh a pasalin a thihsan avangin a u Kapkhawvunga hi a rawn fin ta a ni. Tin, Lingsiphai khuaa an awm lai tho hian Kapkhawvunga hi a nupui pahnihna, Letngaii chuan a boral san ve leh ta hlauh mai a. A unau-nu in pasal dang a neihsan hnuah amahin a parawl a, nupui dang pawh nei tawh lo vin a ban tlang ta a ni.
Kum 1944 Indopui II-na, Japan ral a lo len tak avangin Chongkhawzova (Tipaimukhroad) ah a raltlan ve ta a ni. Chongkhawzo a Kapkhawvunga a awm lai hian taksa lam bawrhsawmnain a tlakbuak a. Santen (Dysentry-Typhoid)natna veiin a lu hai chu khumbetin a chau der mai a ni. A unaunu leh a makpa ten an thiam ang tawkin an bawihsawm a, a thih mai an hlauh avangin an kaitho a, an tiharh hram hram a. Japan ral len lai ngang a nih avangin Doctor han koh ngaihna a awm si lo va. Tin, damdawi lam han ngaihtuah hleihtheih a ni bawk si lo, a natna chuan zual lam a pan zel a. A tawpah chuan mihring ve tho ta chuan han tlin reng ngaihna a awm si lo, a pa len vang leh a chak vang ringawtin a natna tawrh chu a nep phah chuang si lo va. Tichuan Zofate zinga mi chak leh lian hmingthang, Zofate zingah amah anga lian leh chak hi an piang leh thei a ngem tih pawh hriat loh chu Japan ral len lai tak kum 1944, August thla khan Chawngkhawzo khuaa Kaizagena inah chuan kum 40 mi chauh niin a boral ta a ni.
Comments
Post a Comment